VE NİHAYET KAYITLARDA BADRAG – BADRAKLAR

Ulaşabildiğim tarihi veriler ile Fethiye’de yaşayanların verdiği güncel bilgileri bir araya getirip Badrıklıları Hazar-Aral Desti Kapçak üçgeninde yaşayan halklar içerisinde aramak gerektiğini defalarca yazdım.

Kanaatim ve eklediğimiz yorumlar ile konuyu kapatmışken karşıma bir kaynak çıktı.

Bu kaynağa göre Türklerin birçoğunun anayurdu Hazar-Ural bölgesidir. Bu bölgede yaşayan İtil-Ural Türklerinden Kuzeydoğu Başkurtlarından Batı Tabın kabilesi ile etkisinde olan Badrak boyundan bahsedilmektedir.

Badrak, Bisul ve Kumuk boyları 12. ve 13.yy.dan ya da daha önce Tabınların etkisi altında kalmış ancak Tabınlarla aynı etnik yapıda değillerdir^.

Badrak-Badragların içerisinde yer aldığı Tabın boyu adının benzeri sadece kazak boy-kabile etnonimleri arasında görülmektedir^.

Başkurt-Tabınlar gibi Kazak-Tabınların da tamgasının temelini daire ve onun varyantları oluşturmaktadır.

Araştırmacılar Kazak-Tabınlar arasında başka damgalar olduğunu da tespit etmişlerdir. Başkurt Tabınlar arsında bunların benzerleri de mevcuttur.

Fethiyelilerce dokunan eski halı, kilim, heybe ve çuvallardaki tamgaların araştırılması  bir kanaat oluşmasına yardımcı olur.

R.G. Kuzeyev ile Fethiyelilerin arasına girmemek için kaynaktaki Badrak, Badraklı, Badrağ topluluğu ile ilgili kaydı olduğu gibi aktarıyorum.

“ XIII. Yüzyıl kaynaklarında ortak Tabın adıyla anılan boy-kabile gurubu, Başkurtlar arasında nüfus bakımından en kalabalık ve yapı itibariyle en karmaşık guruptur. Tabın birliğinde altı boy vardır.

Tabın, Kavukan, Sırzı, Bişul, Badrak ve Kumuk.

Batı Tabınlar toplu halde iç Başkurdistan’da doğudan Ural Dağları, kuzeyden Ufa platosu, batıdan Bugulma platosu ile çevrili Beli ovasında yaşamaktadırlar.

Doğu Tabınlar’ı başlıca Ural ötesine Yaik’in yukarı akımlarına ve Ural nehirleriyle Batı Sibirya nehirlerinin su ayrımı bölgesine yerleşmiş durumdalar^.

Fethiye’de yaşayan Karapuşililerle anlamdaş sayılabilecek bir sözcük bir grup adı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bu topluluk Kazakar içerisindeki Karakalpak topluluğudur.

Kazaklar’ın Büyük Cüzü’nde Besten Bala kabilesi kaydedilmiştir.

Karakalpak Kıtaylar arasındadır^.

Fethiyelilerin içinde bir küme insan Yakuplar diye bilinmektedir.

III.VII. Yüzyıllarda Başkurdistan halkı  içerinde Kuşterek-Kara-Yakup boyları da bulunmaktadır^.

Başkurt içinde yer alan Tabın boy-kabile grubundan.

Badrak boyu Özbekler içinde Badraglı, Türkmenler, içerisinde Badrag Kazaklar içerisinde Bardak-Kanlı, Nogaylar içerisinde Badırakşeklinde adlandırılmaktadır.

Güney Başkurtları arasında asimile olan gruplardan Nogaylar ve Başkurt etnonimleri arasında kökleri KIPÇAK dönemine uzanan çok sayıda etnonim vardır. Kıpçak, Kanlı, Türkmen, Nayman, BADRAK, Taz, Min, Kırk, Mirkit^. gibi.

Deşti Kıpçak’ta ve Fethiye’de Ortak Temalar Sarıkız, Kırklar, Badrak-Kazı Gölü

Fethiye köyünü tanırken Badrık, Badırık, Sarıkız Mezarı, Sarıkız Tarlası, Kazı Gölü ve Kırklar adı zaman içerisinde belleğimizde bir araya geldi. Bunları şunun için yazıyorum. Türkmen Alevi grupların yeni yerleştikleri yerlere oymak ve obalarının adını verdikleri gibi, eski yerleşim yerlerindeki  kutsal makamları da unutmayıp onları da makam / ziyaret yeri olarak yanlarında getirdikleri herkes tarafından bilinmektedir.

Türkmen-Alevi kümelerinin anayurdu her ne kadar Horasan deniliyor ise de doğrusu Hazar Denizi Aral Gölü arası ve kuzeyi ile Maveraünnehir çevresidir, Deşti Kıpçak’tır.(Kıpçak Çölü).

Alevilerce önemli olan  “Abdal, Abdel, Ay Tamgalı, Azeri Badırak, Badrağlı, Bayaut, Borlular, Dağlılar, Kanglılar, Karabirkliler, Karamanlar, Kocagirler, Kullar, Musullar, Peçenekler, Salurlar, Sırzılar, Tekeler, Türkmenler, Usunlar, Usergenler, Karasuk, Kara Yakub” isim ve terimleri bu bölgede boy, oymak, kabile yada oba adı olarak yaşamaktadır. Bu bölgede yaşayan oba oymak, kabile yada oymak adları Anadolu’ya aynı topluluklarca taşınmış, doğal olarak küçük ses değişiklikleri ile Anadolu’da ve Balkanlarda  da bu isimler yaşatılmaktadır.

Fethiye’deki Badrık, Badrıklı, adının kökeni bu bölgeden gelmektedir. Badrak sözcüğünün süreç içerisinde yuvarlanması ile oluşmuştur.

Aleviler içerisinde yaşayan Baba, Dede, Koca, Ziyaret, Kızılbaş deyimleri yine bu bölgenin terimidir.

Badraklar ile aynı bölge halkından olan Kırklar’ın  ┬ şeklinde damgaları vardır^. Halk Kırkları sadece bir ziyaret yeri olarak biliyor. Araştırmalar sürdükçe görülecektir ki; Fethiye’ye gelen gruplardan birisi Badrak, birisi de Kırklar’dır. Kırklar Kabilesi Salur boyuna bağlıdır. Başka boylara bağlı Kırklar da vardır. Sarıkız söylencesini Fethiye’ye taşıyan bu guruptur.

Sanırım bir kaynak eserdeki şu cümleler Badrak ve Kırklar sözcüğünü aynı bölgede bir araya getirmesi bakımından çok çarpıcıdır.

“Kıpçak ve Nogay etnonimleri vardır: Kıpçak, Kanlı, Türkmen, Noyman, Badrak, Kırk, Taz, Min, Mirkit”

Görüldüğü gibi burada bizi ilgilendiren Türkmen, Badrak ve Kırk sözcükleri kendiliğinden yan yana gelmektedir.

Türkmen ve Alevi çatısını oluşturan grupların ilk adresindeki  tamgalar ile Fethiye’de eskiden kalma, halı, kilim, çuval vb. üzerindeki tamgaların karşılaştırılması çok yararlı olacaktır.

Not: Konuya duyarlı Fethiyeliler’in daha önce kaynak olarak verdiğimiz, kitaplar yanında Selenge yayınlarından R.G Kuzeyev’in İtil-Ural Türkleri adlı eserinin bütününden yararlanmalarında fayda vardır.